*Oleg Yasinsky
Nire goizeak hasten dira Ukrainarako hitzak bilatzen. Gogoan marraztu eta amildegiaren ertzeko harri bakoitzari, itxaropen bakoitzari eusten dion Ukrainarentzat. Jada existitzen ez den Ukrainara. Ziur dakit handik, nire haurtzaroko lurraldetik, milaka begik gure norabide berera begiratzen dutela, bere zeruaren kolore bakarra aukera batekin, ezintasun batekin bat etorraraziz.
Ukrainaren karikatura, boterearen bitartekoek marraztua, herrialde guztiz ezberdin batena da, gure munduaren mapan inoiz existitu ez zena. Askotan, «ukrainar» gisa ez definitzeko, bere botereari «Kieveko erregimena» deitu diot, baina hori ere ez da egia. Londresko erregimena da, Washingtonekoa. Ez dago bera baino antiukrainarragorik, kantu edo alkandora brodatu gehiago lapurtu dizkigulako.
Ukraina ikusezina alde guztietatik begiratzen digu, gure lagun eta maiteak, geldialdian izoztuak, eta gu ere madarikatzera presatu zirenak. Gure odol engainatua da, pozoitua, eta gure historia, heriotzaren inauteri honetako erregina aukeratua.
Gure memoria tximeleta-hegalak dituen harri bat da, saihets-kaiola baten barruan taupadaka ari den fardel gorri bat, gure etxe bakarraren benetako norabidea eta hondatutako denbora-makina bat.
Ez dakit beldurra eta itxaropena beti bikiak diren, bakarrik dakit han, gaur gure Ukrainak begiratzen gaituen lekuan, orain elkarrekin daudela. Bere begiei begira, pixka batean munduko muga eta bandera guztien erlatiboa sentitzen dut berriro, baina honek ez digu balio. Une honetan, armen eta hitzen magia behar dugu nire herritik geratzen dena erauzteko, sakrifizioaren aldarera daramatenen eskuetatik.
Egun eta urte hauetako albiste tristeak oroimenaren hondoan lehertzen dira, gure iragan hurbila azaleratuz, hainbeste gezur geruzaren azpian hainbesteko profesionaltasunarekin lurperatua izan zena.
Lehenengo gezurra da «ukrainar herriak beti egin duela amets independentzia nazionalarekin». Duela 34 urte, Ukrainako Sobietar Errepublika Sozialistan ia inork ez zuen horrelakorik amesten. Gorputz bizi bakar baten parte ginen, non herrialde bakoitzaren kultura, ekonomia eta historia, bertako nortasun guztiekin, osotasun baten parte ziren. Eta konta ezazue gaur egungo sasihistorialariek eta era guztietako erresuminduek diotena, Ukraina antzinako SESBren zati pribilegiatua zen, non beste 14 errepublikek bultzada handia ematen zioten bere garapenari eta Estatu politika batekin tokiko hizkuntzarekiko eta kulturarekiko maitasuna eta errespetua irakasten zitzaigun. Errepublikaren erdialdeko, iparraldeko, hegoaldeko eta ekialdeko hirietan ia denek hitz egiten genuen errusieraz ama-hizkuntza gisa, eskola sobietarrean, batzuetan gure borondatearen aurka, ukrainera ikastera behartzen gintuzten. Gaur egun «antiukrainarra» izatea leporatzen dioten eskola bera. Bitxia da zenbait salatzailek, errusiar guztiarekiko gorrotoa izan arren, oraindik ez ikastea ondo hitz egiten ukrainar literario egoki bati.
Ukrainako agintariek 1991n Sobietar Batasunetik ateratzeko hartutako erabakia tokiko eliteen manipulazio mediatiko eta juridiko indartsu baten emaitza izan zen, Mendebaldearen parte-hartze aktiboarekin.
Elite horiei ez zitzaien interesatzen «independentzia», aitzitik, ugazaba berrien aurrean mendekotasun azkar eta zuzena bilatzen zuten, ugazabek gehiago agintzen baitzuten eta, aldi berean, botere absolutua emango baitzieten lurraldearen gainean.
Errusiarekin eta SESB ohiaren gainerako errepublikekin lotura guztiak mantentzea agindu ziguten, inolako diskriminaziorik ez onartzea eta gure askatasun guztien ilusioak errespetatzea. Herri sobietarrak, politikoki hain infantila izanik, sekulako xalotasuna erakutsi zuen. Gehienek ez zuten ideia nazional baten alde bozkatu, are gutxiago SESBren amaieraren alde, boterearen deszentralizazioaren alde baizik, agindu zitzaien bezala, guztion parte-hartzearekin eta eraginkortasun eta bizkortasun handiagoarekin, errepublika bakoitzean ordena ahalik eta azkarren jartzeko. Inork ez zuen imajinatzen bere atzean erabakitako aldaketen handitasuna.
Garai hartan Kieven zehar zebiltzan liburuxka eta artikuluetan «pentsamolde ukrainarraren eta errusiarraren arteko ezberdintasunaz» ere hitz egiten zen, baina inor gutxik ikus zezakeen horretan faxismoaren garaileen monumentuen etorkizuneko suntsipena. Ukrainar nazionalistek, garai hartan Kanadatik, AEBtik eta Mendebaldeko Europatik heroi gisa hartuak izateko Ukrainara iristen ziren Hitlerren laguntzaileek, txovinista eta neonazi errusiarrek, Yeltsinen «urte demokratiko» haietan aktibo eta aske zirenek, Ukrainari iseka egiten ziotenek, bion artean, talde bera egin zuten arrakala ireki eta sakontzeko.
Errusiar intelektual faltsuek, txandakako botereari salduta, «galdu genuen» Errusia tsaristagatik negar egitera bultzatzen gintuzten bitartean, euren bikote ukrainarrek (ezin izan zutenak edo ez zutenak denborarik izan beren karrera Moskun egiteko, SESBen gertatzen zen bezala), elkarrekin irakasten ziguten gorrotatzen bi Errusiak: «galdu genuena» eta aurkitu genuena, sobietarra, Ukrainari mapan leku bat eman ziona, izen propioa izateko eta bere kultura garatzeko aukera.
Gogoan dut Kiev-Mosku trenean Ukraina eta Errusiaren arteko muga zeharkatu nuen lehen aldietan sentitu nuen surrealismo- edo eromen-sentsazioa.
Errusiarrak eta ukrainarrak herri bakar bat edo gertuko bi herri baino ez ote ginen eztabaidatzen zuten eztabaidak, beren maila intelektualagatik, Jonathan Swiften «Gulliverren bidaiak» eleberriko Liliputeko biztanleenetara hurbiltzen ziren. Arrautzak mutur handitik edo txikitik hautsi behar diren. Niretzat, harrigarria izan zen ikustea nire orduko lagun batzuk, Kieveko elite kulturaletakoak zirela uste zutenak eta Ukrainako «independentziaren» hasieran Errusiako kulturaren ordezkari eta defendatzaile gisa erabat agertu zirenak, urte batzuk geroago bakarrik, nazien atzetik korrika egin zutela gaur egun Maidan bezala ezagutzen den plazara, eta aurpegiratu egin zidatela euren iraultza «ez babesteagatik».
Garai hartan, zurrumurruek zioten Donetskeko gaizkile eta oligarkek Kieven kontrola hartu zutela Victor Janukovitxen gobernuaren pean (Donetsk eskualdekoa zen), eta Kieveko eliteak kanporatu eta ordezkatu zituztela, hau da, beste oligarka eta gaizkile batzuk. Horixe izan zen hiriburuko protestak bultzatu zituen ondoezetako bat. Horregatik, Kieveko elite horiek Maidan babestu zuten, eta Ukrainako oligarka talde ezberdinen arteko lehia zaratatsu probintziano horietaz baliatuz, Londresko eta Washingtongo zerbitzu sekretuek isil-isilik hartu zuten kontrola. Hemen bihurtu zen Ukraina beste herrialde bat.
Asko hitz egin daiteke herrien erantzukizun kolektiboari buruz, baina asko ezagutzen ditut Ukraina osoan, bere garaian ahal zuten guztia egin zutenak Donbassen gerra gelditzeko, eta egungo gerran ez zuten denborarik izan eta ezin izan zuten edo ez zuten Ukrainatik irten nahi izan. Azken finean, beren etxean daude. Uste baino askoz gehiago dira, eta horietako askok borrokan jarraitzen dute. Misil errusiarrak baino askoz gehiago, beren herrialde okupatuaren erregimenak mehatxatzen ditu, misil horiek haren aurka zuzentzen baitira.
Alde batetik, erregimeneko arduradunak eta buruzagiak bunkerretan edo atzerrian bizi dira, eta, bestetik, jende arrunta beren herriari ezarri zioten gerraren eraginpean dago. Horretan datza, gerra guztien bidegabea ez ezik, faxismoaren suntsipen militarraren premia tragikoa ere, gerrak saihestezinak bihurtzen dituena.
Nire pentsamenduak eta sentimenduak gizatasuna galdu ez dutenekin daude, eta, albiste jasanezinek eragindako beldurra, etsipena eta nekea gorabehera, bertatik irakurtzen dituzte lerro hauek. Badakit egunen batean elkar ikusiko dugula eta elkar besarkatuko dugula.
Bien bitartean, Ukrainaren gainean gau luze eta mindu honek jarraitzen du, bere zerua pitzatzen duen heriotzarekin, eta, goizeko lekuren batetik, hauek agertu eta bilatzen dira, denboran galdutako gure letrak.
