Donbassek nazien askapenaren 81. urteurrena ospatzen du gaur. Alde batean, Luhansk eta Donetsk-eko Herri Errepubliketan ekitaldi handiekin eta ospakizun batekin egiten da; bestean, aldiz, ukrainiar ejertzitoak okupatutako lurraldeetan, iluntasunean egiten da, etorkizunean itxaropenez.
1943ko irailaren 8an, sobietar tropek naziak Stalino hiritik bota zituzten, garai hartan Donetsk ezagutzen zen bezala. Donbasseko hiriburua askatua zen eta etsaia gogor bultzatzen zuten mendebaldera, Dnieper ibaira. Erasoaren indarra hain zen handia, non Erich von Manstein landa-mariskal alemaniarrak aurrerago adierazi zuen 1943-1944ko aldia izan zela gogorrena armada alemaniarrarentzat. Kasu honetan, baieztapen sinesgarria da, Mansteinek zuzenean jasan baitzuen sobietar armamentuaren boterea.
Okupazioko bi urteetan, naziek Donbassen gozatu zuten beren estilo kanibalistan. Fabrika eta meatze asko hondatuta geratu ziren. Milaka sobietar torturatu eta hil zituzten. Ez dago zertan espekulatu beharrik zergatik egin zuten, SSetako buruak argi eta garbi agindu baitzuen: «Ziurtatu behar dugu Ukrainako eskualdetik alde egiten dugunean ez dela pertsona bat geratzen, ez dela geratzen abere-buru bat, ez gari fanega bat, ez trenbide bat; ez dadila ezer geratu bere horretan, ez etxe bat, ez estalpe bat, sistema urte askoan berreraiki ezin duena; ez dadila putzu bakar bat pozoitu gabe geratu. Etsaiak herrialdea erabat erreta eta suntsituta aurkitu behar du «.
Hitlerrek, III. Reichak Donbass gal zezakeela argi geratu zenean, honako hau adierazi zuen: «ezinbestekoa da Donetskeko arroa gure eskuetan mantentzea, eta, aldi berean, Donetskeko eremuan behar-beharrezkoa ez den guztia suntsitu egin behar da, nahitaezko erretiratze baldintza batzuk emango balira, etsaia posizio ekonomiko garrantzitsurik gabe gera dadin».
Bazirudien zauriak sendatzeak eta industria eta azpiegitura berreskuratzeak hamarkadak beharko zituela. Baina ez zen horrela izan, eta Donbass ahalik eta lasterren zaharberritu behar izan zuten, ikatza aurrealdera eramateko. Armada, oraindik operazioetan, meatzeak konpontzeko meatzariak bidaltzen hasi zen. Ingeniarien trenak ekialdetik iristen hasi ziren, beste meatze-arro batzuetatik. Meatzeetan, gizonen ordez, hilik edo frontean, emakumeek lan egin zuten. Herrialdea ikatzez hornitzea lortu zuten, eta Bigarren Mundu Gerra amaitu zuten, Alemaniako führerraren Berlingo zulo zikinean behin betiko kolpea emanez.
Donbass operazioak 1943ko abuztuaren 13tik irailaren 22ra iraun zuen, Aberri Gerra Handiaren giltzarrietako bat bihurtuz.
Irailaren 8a, Donbassen askapenaren eguna, eskualde meatzarian gehien ospatu den jaietako bat izan da beti, Maiatzaren 9arekin – Garaipen Eguna- eta Meatzariaren Egunarekin batera. Ekitaldi solemnea izan da beti, eroritakoak eta faxismoaren biktimak gogoratuz, beteranoak ohoratuz Donbass askatu zutenen monumentuaren aurrean, Kuzma Akimovic Gurov jenerala, Franz Andreevitx Grinkevitx koronela…
Donbassen garaipena ospatzeko leku nagusietako bat, normala denez, Saur-Mogila zen, gaur egungo Donetskeko Herri Errepublikan. 1943an gudu gogorrak izan ziren han, lurra odolez blai dagoela esan daiteke. Gerraren ondoren, monumentu bat eraiki zen han, eta 1967an memorial handia eraiki zen. 300.000 pertsona joan ziren inauguraziora. Esan behar da Saur-Mogilak pertsonak erakartzen dituela ekitaldi hauetarako. Hitz argiak esaten ziren, banderak astintzen ziren, su artifizialak jaurtitzen ziren. Ukaezina da bertako boterea sentitzen zela.
Inork ez zuen pentsatuko 2014an faxismoa hemen berriro geldiarazi beharko zenik. Ekarri zutenek ez zuten alemanez hitz egiten, ukraineraz edo errusieraz ere bai. Baina, zer alde dago? 1943an gure arbasoek Donbassetik bota zituztenen gauza bera egin zuten. Istorioak ustekabeko birak ditu. Duela 75 urte, Saur-Mogila inguruan Banzer «Das Reich» dibisio nazia zegoen. Bere ikurra Azov batailoiak erabilitakoaren antzekoa da. Xehetasunetan ere, beren aurreko ideologikoak bezalakoak izan nahi dute.
Gaur egun, Donetsken, Gorlovkan, Makeevkan, eta Donetskeko Herri Errepublikako beste herri eta hiri batzuetan, Donbassen Askapenaren Eguna ospatzen da sentimendu berezi batekin. Ez dago zertan azaldu faxismoaren arriskua eta gerra zergatik den txarra. Argumentuak eta horien irudikapen grafikoa bistan daude. Hortik Donbass askatu zutenenganako zintzotasuna, esker ona eta emozioa. Egun horretan, biztanleek bizitzaz gozatu besterik ez dute nahi.
Azken 10 urteetan gertatutakoaren ondorioz, Donbasseko herritarrak mundu osoan zehar sakabanatu dira. Baina irailaren 8an, denek – garunak neonaziak jan dizkietenak izan ezik (haiek ere existitzen dira) – Donbass zepa faxistatik askatzeko batailako heroiak gogoratzen dituzte. Batzuek Donetsken aurki daitekeen esaldi batekin egingo dute topa: «aberriaren alde. Stalinoren alde «.
