*Pablo Romero – Público
Europar Batasunak (EB) saihestu egin du Errusiako hedabide estatalen informazioa Europako herritarrengana iristea. Salbuespen-neurri horrek adierazpen-askatasunerako oinarrizko eskubideari eragiten dio, baina EBrentzat ez dirudi inolako kontrol judizialik behar duenik.
Zerbitzu Digitalen Europako Erregelamenduak (DSA, ingelesezko siglak) hasierako testua baino askoz ere idazkera neurritsuagoarekin amaitu du tramitazioa, baina ezustekoarekin ‘: artikulu bat sartu du (27 a), «krisi-protokolo» bat deskribatzen duena. Horren bidez, Europako Batzordeak — Europako Erkidegoko Exekutiboak — Interneteko zerbitzuen hornitzaile handi bati edo batzuei eska diezaieke, krisi larria dagoenean, berehala neurri «espezifiko, eraginkor eta proportzionatuak» aplika ditzatela, edozein ekarpen — hau da, edukiak — «mehatxu larrietara» prebenitzeko, ezabatzeko edo mugatzeko.
Salbuespen-neurri horrek adierazpen-askatasunerako oinarrizko eskubideari eragiten dio, baina, arau berri horren arabera, ez dirudi beharrezkoa denik kontrol judizialik ezartzea.
Errusiak Ukraina inbaditu eta «online informazioa manipulatu» ostean sartu dute ebazpena, Batzordeak berak bere informazio-oharrean argi eta garbi adierazi duenez. Eta asmoa informazioa azkar blokeatzeko sistema bat ezartzea da — «moderaziokoa» —, «salbuespenezko» kasuetan edo krisi bati erantzuteko.
Erkidegoko Exekutiboak neurri horiek hartu ahal izateko, krisi larria gertatu behar da «Batasuneko edo haren zati garrantzitsuetako segurtasun edo osasun publikorako mehatxu larria eragiten duten ezohiko inguruabarrekin»: «gatazka armatuak edo terrorismo-ekintzak, sortzen ari diren gatazkak, hondamendi naturalak (lurrikarak eta urakanak), pandemiak eta osasun publikorako mugaz gaindiko beste mehatxu larri batzuk».
Gogoratu behar da dagoeneko onartuta dagoen Erregelamendua, bere horretan, zuzenean aplikatuko dela Erkidegoko lurralde osoan, indarrean sartzen denean eta herrialde bakoitzean transposizioa egin beharrik izan gabe.
Eta botereen banaketa?
Neurri hori apirilean eztabaidatu zen, baina orain Erregelamenduaren testuan jasota dago. Ursula von der Leyen Europako Batzordeko presidenteak eta Josep Borrell Atzerri Gaietarako eta Segurtasun Politikarako Batasuneko goi-ordezkariak otsailean iragarri zuten Russia Today (RT) eta Sputnik («Kremlinen makineria mediatikoa») hedabide publiko errusiarren eta haren filialen zabalkundea blokeatzea bezalako zalantzazko erabakiak babesten ditu. Erabaki berri hori martxoaren 1ean, iragarri eta egun batzuetara, argitaratu zen premiazko Europako dekretu batek babestu zuen.
Europako hainbat taldek aurtengo apirilean ohartarazi zutenez, «proposatutako mekanismoa Europako Batzordearen ahalduntze zabalegia da EB osoan larrialdi-egoera bat aldebakarrez deklaratzeko»; izan ere, «adierazpen-askatasunari eta informazioa eskuratzeari eragiten dieten erabakiak, bereziki krisi-garaian, ezin dira legitimoki hartu botere betearazlearen bidez soilik».
Carlos Sánchez Almeida teknologian espezializatutako abokatuak eta Informazio Askatasunaren Defentsarako Plataformako (PLI) zuzendari juridikoak Publikoari adierazi dionez, «egin behar dugun galdera da nola egokitzen den hori guztia Espainiako Konstituzioaren 20. artikuluarekin, aurretiazko zentsura debekatzen baitu eta argitalpenen bahiketa orok baimen judiziala izatea eskatzen baitu». Hau da, nola berma dezake Bruselak botereen banaketa, hori funtsezkoa baita benetako demokrazia egon dadin, araudi horrekin?
«Horren konponbidea Sinde Legea deiturikoak hartu behar izan zuenaren antzekoa izan liteke: administrazioarekiko auzien magistratu baten esku-hartzea arautu behar da neurriak baimendu ditzan», dio Almeidak, ironia erantsiz: «Auzitegi Gorenekoa izan beharko lukeen magistratu bat [Espainiaren kasuan], CNIk kontrolatzen duena bezalakoa, neurria Erresumako Inkisizio Nagusiko Ministro Kontseilu batek erabakitzen badu».
Plataformek zaindu, epaitu eta blokeatu egingo dute.
DSAren arabera, Bruselak zerbitzu-hornitzaile handiei edo oso handiei (Google, Apple, Meta, Twitter, etab.) eskatu ahal izango die, plataforma handiak edo bilatzaile handiak izan, lehenik eta behin beren zerbitzuen funtzionamenduak eta erabilerak mehatxu larri bati zein neurritan laguntzen dioten (edo «lagundu» dezaketen) ebaluatzeko. Horren ostean, konpainia horiek «neurri espezifiko, eraginkor eta proportzionatuak identifikatu eta aplikatu» beharko dituzte, «identifikatutako mehatxu larriari ekarpen hori prebenitzeko, ezabatzeko edo mugatzeko». Hau da, plataforma horien esku uzten da edukiak zentsuratzeko erabakia eta erantzukizuna.
Azkenik, data jakin batean — edo aldizka — jakinarazi beharko diote Batzordeari «hartutako neurri espezifikoen eduki zehatza, inplementazioa eta eragin kualitatibo eta kuantitatiboa».
Horretarako, zerbitzu-hornitzaileek «behar bezala hartuko dituzte kontuan mehatxuaren larritasuna», «neurrien premia» eta «inplikatutako alderdi guztien eskubide eta interes legitimoetarako ondorio erreal edo potentzialak, oinarrizko eskubideak errespetatzeko neurriak ez betetzea barne». Bestela esanda, plataformek erabakiko dute zer gaitzetsi lehenik.
Almeidak aurreikusi bezala, Erregelamendu horren bidez «Bruselak EB osoan egin ahal izango du exekutibo nazionalek, hala nola Espainiakoek, debekatuta dutena, Konstituzioaren aurkakoa delako».
«Zehatz-mehatz arautu dute», esan dio Publikoari Lorenzo Cotino Valentziako Unibertsitateko Konstituzio Zuzenbideko katedradunak, eta onartu du «kezkagarria izan daitekeela, baina ez da baztertu behar berme nahikoak izatea, ezohiko egoeretarako interesgarria baita erregulazioa izatea».
Aditu horren arabera, «hartzen diren jarduketek berme-mekanismo egokiak bete ahal izan behar dituzte beti», eta, horretarako, «funtsezkoa da jarduera horiek ezagutzea, horiei buruzko gardentasuna eskatzeko eta, hala badagokio, agintari egokien aurrean (judizialak, independenteak, eta abar) errekurtsoa jartzeko».
Salbuespenezko neurri horiek jendaurrean iragarri beharko dira, eta ezingo dute hiru hilabete baino gehiago iraun (beste hiru hilabetez luza daitezke), artikuluak ezartzen duenaren arabera. Gainera, Batzordeak berak edozein unetan atzera bota dezake erabakia, bereziki «aplikatzeko arrazoirik ez dagoenean.
«Mundu-mailako primizia»
Europako Batzorderako, erregulazio hori (DSA) «erregulazio digitalaren arloko mundu-mailako primizia» bat da, asmo handikoa Interneteko zerbitzuen plataformen eta hornitzaileen erregulazioari dagokionez, eta «aldi berean, barne-merkatuaren oinarrizko printzipioak babesten dituena».
Era berean, arau hori «modu asimetrikoan diseinatuta dago, eta horrek esan nahi du eragin sozial nabarmena duten bitartekaritza-zerbitzu handienak (plataforma handiak eta bilatzaile handiak) konpainia txikiagoak baino arau zorrotzagoei lotuta daudela».
Araua zuzenean aplikatuko da EBko lurralde osoan, Europar Batasunaren Egunkari Ofizialean argitaratu eta 15 hilabetera, oraindik ez baitu datarik.
